"ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ" ΚΑΙ ΝΕΚΡΑ ΔΕΝΤΡΑ ΣΤΗΝ 56η ΜΠΙΕΝΝΑΛΕ ΒΕΝΕΤΙΑΣ

του Μάρτιν Γκέιφορντ

Στην αρχή του ενδέκατου Κάντο της "Κόλασης" από τη Θεία Κωμωδία του Ντάντε Αλιγκιέρι (Canto XXI-‘Inferno’), ο Δάντης και ο Βιργίλιος κοιτούν τον βυθό του πηγαδιού στον έκτο κύκλο της κολάσεως, όπου οι αμαρτωλοί τιμωρούνται για σιμωνεία και υποκρισία. Κάποιος βασανίζεται αναποδογυρισμένος μέσα στο φρικτό αυτό πηγάδι με το μαύρο υγρό, που, όπως λέει ο ποιητής, "θυμίζει τη μαύρη πίσσα που βράζει στα ναυπηγεία των Βενετών για να γίνει η επάλειψη της καρίνας των πλοίων". Περιδιαβάζοντας την 56η Μπιενάλε της Βενετίας (που διεξήχθη στο παλιό Arsenale-Ναυπηγείο κατά ένα μεγάλο μέρος της) είχα στο μυαλό μου αυτούς τους στίχους του μεγάλου ποιητή. Ογδόντα εννιά έθνη (μέχρι και ο Άγιος Μαυρίκιος) εκπροσωπήθηκαν σε αυτήν τη Μπιενάλε. Το έργο της Σάρα Λούκας κυριάρχησε στη Μπιενάλε, εκπροσωπώντας τη βρετανική γλυπτική. Η φωτό που ακολουθεί είναι από το έργο της Πατρίτσια Κρόνιν "Θρόνος για κορίτσια" , στην Εκκλησία San Gallo της Βενετίας, που παρουσίαζε κοριτσίστικα παλιά ρούχα, αλληγορίες για τα βάσανα που περνούν οι νεαρές γυναίκες στην Αφρική και στην Ινδία.

ΕΠισης, αξέχαστα κάποια έργα του Σων Λυντς που αφορούν την Ιρλανδία και κάποια του Χόαν Γιόνας που αφορούν τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ένα leitmotif που επικρατούσε ήταν τα ΔΕΝΤΡΑ. Νεκρά δέντρα σε κάποιες περιπτώσεις, ή, στην περίπτωση του Γαλλικού περιπτέρου, τα τρία ολοζώντανα σκωτσέζικα πεύκα της Σελέστ Μπουρζιέ- Μουζενό. Τα σκωτσέζικα αυτά πεύκα είχαν τις ρίζες και μεγάλα κομμάτια ξερριζωμένου χώματος, και βρίσκονταν στη μέση άδειων διαδρόμων.

Τριγυρίζοντας στο Γερμανικό Περίπτερο, είχα έντονη αυτήν τη μνήμη από τη "Θεία Κωμωδία" του Ντάντε. Λίγο πριν την έξοδο από το περίπτερο, βαθύ σκοτάδι με περιέβαλε και ένας περίεργος τοίχος με εγκατάσταση που παρέπεμπε σε δέντρο. Ο επίσημος τίτλος της έκθεσης ήταν "Όλα τα Μέλλοντα του Κόσμου", και την επιλογή των εικαστικών έργων είχε κάνει ο Οκουι Ένβεζορ, ένας νιγηριανός κριτικός και καλλιτέχνης. Μαρξιστική προσέγγιση και αναφορές στον Ντάντε. Στην καρδιά του κεντρικού περιπτέρου των Τζιαρντίνι υπάρχει ένα auditorium που το σχεδίασε ο αρχιτέκτονας Ντέιβιντ Αντάγιε, όπου κυρίαρχη θέση έχει μια απαγγελία ολόκληρου του "Κεφαλαίου" του Καρλ Μαρξ από μιαν ομάδα ηθοποιών, σε σκηνοθεσία του Ισαάκ Τζουλιέν (η φωτό που ακολουθεί είναι απο αυτό το αναλόγιο)

"Ολα τα Μέλλοντα του Κόσμου" κατέλαβαν μεγάλο μέρος των παλιών ναυπηγείων της πόλης. Το πρώτο δωμάτιο περιείχε μιαν εγκατάσταση (installation) από έργα του Μπρους Νώιμαν και ενός Γάλλου, του Αντέλ Αμπντεσεμέντ: το έργο του "Νυμφαίας" παρέπεμπε στον Μονέ και σε ένα διαβολικό φυτικό θέμα, σαν λουλούδι. Τα έργα του από νέον αντανακλούσαν φράσεις όπως: "Κόλλησέ το στο αυτί σου", "Κάθισε πάνω στο πρόσωπό μου" και τέτοια. Ένα, οξύγωνο σαν σβάστικα, τιτλοφορούταν "Αμερικανική Βία" και ήταν αντιπροσωπευτικό της ιδεολογικής τοποθέτησης της όλης εγκατάστασης. Δεν μπορώ να πω ότι με ενθουσίασε αυτή η ιδεολογική μονομέρεια, ωστόσο το δωμάτιο με τα έργα των Νώιμαν και Αμπντεσεμέντ ήταν από τα πιο "δυνατά".

Μια ομάδα γυμνών ανδρών ζωγραφισμένη από τον Γκεόργκ Μπαζέλιτς που κινούνται στο έργο περίπου όπως ο Ντάντε είχε βάλει να κινείται ο Πάπας Νικόλαος ο 3ος στον Έκτο Κϋκλο της "Κολάσεώς" του. Μαζί με αυτή την εικαστική παρέμβαση, η μικρού μήκους ταινία του Στηβ Μακ Κουήν ( του σκηνοθέτη) που είχε τίτλο Στάχτες- Ashes αφηγούταν τον θάνατο ενός Ινδιάνου. Στο κεντρικό περίπτερο της έκθεσης, κάποια έργα "Υπόμνησης θανάτου" ( memento mori ) εκπροσωπούνταν από πίνακες κρανίων της Μαρλέν Ντιμάς.

Η παραπάνω φωτό είναι από το έργο του Γκεόργκ Μπαζέλιτς "Δεν πέφτει από τον τοίχο", 2014, στο κεντρικό περίπτερο της έκθεσης Μπιενάλε. Ο καταλανός καλλιτέχνης Χάουμε Πλένσα φιλοξενήθηκε στην εκκλησία του Σαν Τζόρτζιο Ματζόρε (έργο του Παλλάντιο). Οι σουρρεαλιστικές απεικονίσεις πειρατών, ψαράδων και λιονταριών του Πήτερ Ντόιγκ επίσης με εντυπωσίασαν.